Op 3 juli stuurde het college een brief aan de gemeenteraad over de herijkte regionale woondeal. De toon is hoopvol: Smallingerland verhoogt haar ambitie naar 1.910 woningen in de periode tot 2030. Een logische stap gezien de woningnood en zeker een noodzakelijke. Maar wie denkt dat we daarmee weer vooroplopen, vergist zich. Want als je om je heen kijkt, zie je dat Smallingerland juist alleen maar verder achterop raakt.
Heerenveen bouwt sneller, Leeuwarden durft groter te denken, en beide gemeenten laten zien dat woningbouw meer is dan een papieren ambitie. Smallingerland heeft nog veel in te halen. De vraag is dus niet óf we kunnen bouwen de vraag is waarom we het nog steeds niet doen met het tempo, de richting en de sociale inhoud die nodig zijn.
Te veel markt, te weinig mens
Te lang hebben we de woningbouw overgelaten aan de markt, overgelaten aan projectontwikkelaars. Dat levert veel op voor speculanten, maar weinig voor starters, gezinnen of ouderen die passend willen doorstromen. De markt bouwt liever woningen van vijf ton dan huurappartementen van 650 euro. En dus stokt de doorstroming, loopt de wachtlijst op en blijven jongeren en ouderen vastzitten.
Voor de PvdA is het duidelijk: we moeten als overheid weer regie nemen. En dat betekent bouwen voor mensen, niet voor marges van speculanten. Niet bouwen omdat het lucratief is, maar omdat het rechtvaardig is.
Zet in op coöperatief bouwen
Daarom pleiten wij voor een omslag naar coöperatief bouwen: projecten waarin bewoners samen eigenaar zijn, waarin geen winst wordt uitgekeerd en waarin huren en koopprijzen ook op de lange termijn betaalbaar blijven. Dit model voorkomt speculatie, bevordert zeggenschap en versterkt ook nog eens de gemeenschapszin. Het werkt in Duitsland, Zwitserland, en nu ook steeds vaker in Nederland.
In Smallingerland liggen hier kansen: op gemeentelijke gronden, via collectief particulier opdrachtgeverschap, en in samenwerking met woningcorporaties. Maar dan moeten we als gemeente wél actief de regie nemen.
Zet een lokaal woonfonds op én haak aan bij het landelijke coöperatiefonds
Coöperatief bouwen kan niet zonder financiële ondersteuning. Het goede nieuws is dat de minister een fonds van €40 miljoen heeft geopend voor wooncoöperaties. Dit biedt concrete steun aan initiatieven die willen bouwen zonder winstoogmerk precies wat wij lokaal willen stimuleren. Smallingerland moet hier actief op aanhaken en zorgen dat projecten rijp zijn om in te dienen.
Daarom pleit de PvdA voor gemeentelijke regie met een lokaal woonfonds, gevuld met gemeentelijke middelen, provinciale bijdragen en externe fondsen zoals Woningbouwimpuls of SVn-leningen. Dit fonds kan worden ingezet voor:
- het beschikbaar stellen van gemeentelijke grond via erfpacht,
- voorbereidingssubsidies voor wooncoöperaties,
- het afdekken van plankosten en voorfinanciering,
- het stimuleren van gemengde projecten met sociale huur, middenhuur en betaalbare koop.
Denk groter, durf te kiezen voor bouwen in Drachten
Daarnaast moeten we durven kiezen voor grotere woningbouwlocaties, net als Heerenveen en Leeuwarden. Met kleine versnipperde inbreidingsprojecten gaan we de achterstand niet inlopen. Laat de dorpen dorps blijven en bouw daar op dorpse schaal en zorg dat we in Drachten de ruimte nemen om tempo te maken én sociaal te programmeren. Gebiedsontwikkeling dus, met ruimte voor betaalbaarheid, groen, ontmoeting én voorzieningen.
Bouwen aan bestaanszekerheid
Wonen is geen markt, wonen is een grondrecht. En bestaanszekerheid begint bij een betaalbaar en fatsoenlijk dak boven je hoofd. Smallingerland heeft met de woondeal een nieuwe kans om haar woonbeleid sociaal te herijken. Niet alleen in aantallen, maar vooral in richting en aanpak.
Wij staan dus niet alleen voor meer ambitie om woningen te bouwen, maar ook meer ambitie in wat we bouwen. Bouwen zonder winst, samen met bewoners, aan een gemeenschap waar we naar elkaar omkijken en voor iedereen een plek is.
Fractie PvdA Smallingerland
Maarten Noordhoff