Dat de zorg ingrijpend verandert, weten we. Hulp moet in de eerste plaats aansluiten bij de vraag, de behoefte en mogelijkheden van de cliënt en het sociale netwerk. De veranderingen in de zorg zijn daarmee deels gericht op het faciliteren en het stimuleren van een participatiemaatschappij. Maar hoe ver is het nu?
Het is nu drie jaar geleden dat de nieuwe Wmo, de Jeugdwet en de Participatiewet zijn ingevoerd en dat de uitvoering van deze wetten bij de gemeenten werd ondergebracht . Dinsdag 6 februari stond op de raadsagenda van de gemeente Smallingerland het voorstel om een (een belangrijk deel van de) motie uit 2014, het opstarten van een experiment populatiebekostiging, niet uit te voeren. Argumenten waren onder andere dat deze vorm van bekostiging de vrije keuze van zorgaanbieder voor de cliënt inperkt, de cliënt op afstand zet en de zorgaanbieder juist aan het stuur.
Populatiebekostiging is echter een alternatief financieringsmodel. Deze vorm kan behulpzaam zijn om de eigen regie bij de cliënt te houden en om buurtparticipatie mogelijk te maken. De gemeente en/of zorgverzekeraar legt aan verschillende organisaties (zorg- en welzijnsorganisaties, maar eventueel ook aan de wijkvereniging of buitenschoolse opvang) de vraag voor: “Wie wil ons helpen ervoor te zorgen dat mensen met plezier zelfstandig in deze wijk kunnen wonen?” Op basis van inhoudelijke plannen en kaders vanuit de inwoners gaan de organisaties samen met de mensen aan de slag. Die organisaties beheren vanaf dat moment zelf het budget, dat uitgaat van een bedrag per verzekerde, doelgroep of inwoner. Er ontstaat een prikkel om uit te komen met het budget; organisaties zullen daarom doelmatig en preventief aan het werk gaan. Zo hebben cliënten en inwoners daadwerkelijk zeggenschap en eigenaarschap over hun eigen buurt, zorg en ondersteuning.
Bij de huidige inkoopmodellen krijgen de zorgorganisaties betaald voor wat zij leveren, productiefinanciering. Op zich een logisch systeem, maar we zien dat daardoor de vraag “Wat vervelend dat u een probleem heeft, hoe wilt u dit opgelost hebben?” niet gesteld wordt. In een concurrerende markt die productie gedreven is, opereert de zorgorganisatie vanuit de slogan “Wat vervelend dat u een probleem heeft, kom bij ons, wij lossen het voor u op”. Zorgorganisaties hebben vaak belang bij het leveren van veel zorg. Om fluctuaties in het zorgaanbod op te vangen, zijn vaste contracten vervangen door flexibele uren. In dit systeem doet de zorgmedewerker zich zelf tekort als hij/zij niet de zorgorganisatie inschakelt maar een beroep doet op de buurt of aan de patiënt vraagt wat hij zelf wil doen.
Voor de PvdA zijn zeggenschap, eigenaarschap en leren belangrijke waarden. De decentralisaties (Wmo, Jeugd- en Participatiewet) bieden de mogelijkheid om deze waarden in de praktijk handen en voeten te geven. Willen we de mensen de regie laten behouden en de participatiemaatschappij een steuntje in de rug geven, dan zal het huidige financieringsmodel en de toeleiding naar zorg moeten transformeren. De werkelijke transformatie komt in veel gemeenten nog niet of slechts mondjesmaat van de grond. De motie uit 2014 was wat dat betreft zijn tijd ver vooruit. Blijkbaar is er eerst nog een stap nodig om ons, college, raad, maar ook inwoners en organisaties goed te informeren.
Gelukkig was de gemeenteraad unaniem om samen met het college zich te verdiepen in de betekenis van transformatie, wat populatiebekostiging nu precies inhoudt en welke mogelijkheden er nog meer zijn om zeggenschap en eigenaarschap bij de mensen echt van de grond te krijgen.
Trees Flapper,
fractievoorzitter PvdA Smallingerland